280. 
Participio relativo. 1. Il participio può far le veci di proposizione relativa, rappresenta cioè il relativo qui, quae, quod con un tempo di modo finito.

Est enim lex nihil aliud, visirecta et a numine deorum tracta ratio, imperans honesta, prohibens contraria (cioè, quae imperat, prohibet). Misericordia est aegritudo ex miseria alterius, iniuria laborantis. Pater filio vitam dedit perituram. Sunt divitiae certae, perpetuo mansurae. Pisistratus Homeri libros, confusos antea, sic disposuisse dicitur, ut nunc habemus.

2. Quando l'antecedente del relativo è un pronome dimostrativo, questo non si esprime nella costruzione participiale (cfr. § 281, 4, Nota 1).

Verum dicentibus facile credam, cioè iis qui dicunt e mai iis verum dicentibus. Male parta male dilabuntur. Imperaturus omnibus eligi debet ex omnibus.



281. 
Participio congiunzionale. Il participio può far le veci di una proposizione secondaria avverbiale. In tal caso i vari participi si possono per lo più risolvere in italiano mediante congiunzioni.

1. Il participio presente che esprime un rapporto temporale, si può risolvere con “mentre, mentre che, quando”. Ego recreavi afflictos animos bonorum, unumquemque confirmans, excitans, cioè dum confirmo, excito. M'. Curio, ad focum sedenti, magnum auri pondus Samnites cum attulissent, repudiati sunt, cioè dum sedet.

2. Il participio perfetto, che esprime un rapporto temporale, si può risolvere con “dopo che, poiché, quando”. Dionysius tyrannus, Syracusis expulsus, Corinthi pueros docebat, cioè postquam expulsus est. Pleraeque scribuntur orationes, habitae iam, non ut habeantur, cioè postquam habitae sunt. Hostes, hanc adepti victoriam, in perpetuum se fore victores confidebant, cioè cum adepti essent.

3. Il participio che esprime un rapporto finale (solo nel futuro attivo o passivo), si può risolvere con “affinché, acciocché, perché”.

Ad prima signa veris Hannibal in Etruriam ducit, eam quoque gentem aut vi aut voluntate adiuncturus, cioè ut adiungat). Alexander Hephaestionem in regionem Bactrianam misit, commeatus paraturum, cioè ut oppure qui pararet).

Demus nos philosophiae excolendos patiamurque sanari, cioè ut excolamur. Antigŏnus Eumĕnem mortuum propinquis eius sepeliendum tradidit. Hi ossa eius in Cappadociam ad matrem deportanda curarunt, cioè ut sepeliretur, ut deportarentur.

L'uso del participio futuro passivo a questa maniera è assi frequente con i verbi dare, tradere, mandare, mittere, relinquere, proponere, accipere, conducere, locare, specialmente poi con curare che corrisponde allora in italiano al verbo “fare” con un infinito. Fabricius perfugam reducendum curavit ad Pyrrhum (Fabrizio fece ricondurre il disertore a Pirro).